چقدر با ان اف تیها و کاربردهای آنها آشنایی دارید؟ اگر به دنیای توکنهای غیرقابل تعویض علاقه دارید، در این مطلب با معرفی 19 کاربرد nft همراه ما باشید.
این روزها توکنهای ان اف تی به حوزههای مختلفی ورود پیدا کردهاند و به خصوص در بازار کلکسیونهای رمزنگاری و آثار هنری رونق زیادی دارند. ان اف تیها به خاطر منحصربهفرد بودن و کمیابی تبدیل به یک نظیر دیجیتالی مناسب در زمینههای مختلف شدهاند؛ حوزههایی مانند داراییهای واقعی، زنجیره تامین، حق امتیاز موسیقیها و غیره. در این مطلب مروری بر 19 کاربرد nft خواهیم داشت.
ان اف تی یا NFT (مخفف Non-Fungible Token به معنی توکنهای غیرقابل تعویض) برای هر نوع دارایی دیجیتالی یک گواهی مالکیت دیجیتالی غیرتکراری محسوب میشود. در واقع ان اف تی یک قرارداد هوشمند است که در پلتفرمهای اپن سورس تنظیم میشود و کار آن ایمنسازی به صورت دیجیتالی است. پس از نوشتن این قرارداد هوشمند، میتوان آن را ذخیره کرد یا به طور دائمی در قالب یک رمزارز که معمولا با نام توکن ERC 721 شناخته میشود آن را در شبکه بلاک چینی مانند اتریوم منتشر کرد.
از اشکال محبوب ان اف تیها میتوانیم به تصاویر در فرمتهایی مثل Jpegs یا GIF، ویدیوها و توئیتها اشاره کنیم. با این حال هر اثر و دارایی دیجیتالی میتواند طبق خواست سازنده و طراحش به توکن غیرقابل تعویض تبدیل شود؛ البته در صورتی که سازنده بخواهد اثری منحصربهفرد داشته باشد، مثل مقالات ISI یا بلیتهای کنسرتها که فقط متعلق به یک نفر هستند.
شاید برایتان سوال پیش بیاید که وقتی به راحتی میتوان از اثری اسکرینشات گرفت یا آن را دانلود کرد، توکن غیرقابل تعویض دیگر چه ارزشی دارد؟ به کمک ان اف تیها خریدار میتواند کالای اصلی را همراه با احراز هویت داخلی داشته باشد. با این احراز هویت مالکیت اثر ثابت میشود و شخص دیگری نمیتواند از آن استفاده کند. در واقع ارزش معنوی اثر و اعتبار وهویت هنرمند ارتباط تنگاتنگی دارند و از اثر مورد نظر فقط یک واحد به صورت NFT تولید شده و به خریدار اهدا گشته است.
از مزایای NFT میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
از معایب NFT میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
با اینکه ان اف تی همچنان پروژهای تازه وجوان است، اما در حوزههای مختلف وارد شده و کاربردهای زیادی برای آن میتوانیم پیدا کنیم. در ادامه مروری بر مواردی از کاربرد nft خواهیم داشت.
توکنهای غیر مثلی برای یکی از قدیمیترین مشکلات آثار هنری دیجیتال راهحلی ارائه کردهاند. اینکه چطور میتوانیم از یک اثر هنری مجازی نگهداری کنیم و افراد به راحتی نتوانند آن را کپی کنند؟ در دنیای واقعی هم آثار هنری تقلبی زیادی وجود دارند. با این حال به راحتی میتوان آنها را اعتبارسنجی کرد. اما در دنیای دیجیتال این کار سختتر است. ارزش آثار هنری رمزنگاری شده از تایید صحتو مالکیت آنها به صورت دیجیتالی میآید. در واقع هر کسی نمیتواند ادعای مالکیت آنها را داشته باشد.
به عنوان مثال یک هنرمند ناشناس سه اثر دیجیتال مشابه خلق کرد و به هر کدام نام متفاوتی داد: The Cheap (ارزان)، The Expensive (گران) و The Unsold (فروخته نشده). با توجه به نام هر اثر، قیمت آنها نیز متفاوت بود. سوالی که از این مثال به ذهن ما میرسد این است که ازرش یک اثر هنری به چیست؟
در دنیای ان اف تیها، ارزش اثر هنری صرفا از خود آن اثر نمیآید. مهمتر از ارزش خود اثر، اثبات مالکیت آن دارایی حائز اهمیت است. به همین دلیل آثار هنری رمزنگاری شده به نوعی مهمترین و محبوبترین کاربرد ان اف تی محسوب میشوند.
داراییهای کلکسیونی دیجیتال تقاضای زیادی دارند. زمانی که کارتهای کلکسیونی NBA (لیگ برتر بسکتبال آمریکا) با نام NBA Top Shot عرضه شدند، توکنهای NFT کلکسیونی محبوبتر هم شدند. در بازارهایی چون اوپن سی (Opensea)، بیکری سواپ (BakerySwap) و ترژر لند (Treasureland) توکن های غیر مثلی کلکسیونی فروش بالایی دارند. ان اف تیهای هنری و کلکسیونی خیلی به هم شبیه هستند و گاهی یک NFT هم یک اثر هنری و هم کلکسیونی است.
یکی از نمونههای بارز ان اف تی کلکسیونی، اولین توئیت جک دورسی، مدیر عامل توئیتر است. ان اف تی توئیت جک دورسی فقط به دلیل کلکسیونی بودنش است که باارزش شده است. دورسی این ان اف تی را از طریق پلتفرم Valuables که توئیتها را توکنیزه میکند، به فروش رساند. میتوانید روی هر توئیتی پیشنهاد قیمت خرید ثبت کنید و اشخاص دیگر میتوانند قیمت بالاتری برای آن پیشنهاد کنند. دیگر به صاحب خود توئیت بستگی دارد که پیشنهادی را قبول یا رد کند. اگر صاحب توئیت قبول کند، آن توئیت روی بلاک چین mint میشود و یک NFT منحصربهفرد به همراه امضای صاحب توئیت ساخته میشود.
فقط صاحب اصلی توئیت میتواند توئیتهای خود را به صورت NFT ضرب یا mint کند. این پروسه کلکسیون دیجیتال نایابی میسازد که قابل نگهداری و مبادله است. مفهوم فروش توئیتها گرچه کمی دور از ذهن است، اما مثال خوبی از Collectible NFT محسوب میشود.
کاربرد nft و ارزش آن فقط در ان اف تیهای هنری و کلکسیونی نیست. در حوزه امور مالی غیرمتمرکز نیز NFTها مزایای زیادی دارند. در این زمینه، ارزش ان اف تیها به کاربردپذیری آنهاست. به عنوان مثال در پلتفرم JustLiquidity میتوانید ان اف تی خود را استیک (Stake) کنید. در واقع یک کاربرد ان اف تی میتواند کسب سود غیرفعال باشد. به چه صورت؟ کاربر میتواند توکنهای خود را برای مدت مشخصی در یک استخر نقدینگی استیک کند و بعد یک NFT به عنوان پاداش بگیرد و از طریق آن وارد استخر نقدینگی بعدی شود. این توکن غیر مثلی حکم یک بلیط را دارد و وقتی در یک استخر نقدینگی جدید شرکت کنید، از بین میرود. این پروسه بازار ثانویهای برای این مدل از ان اف تیها به وجود میآورد.
ان اف تیهای BakerySwap نمونه دیگری از این کاربرد nft است. این ان اف تیها را با نام Food Combo یا ترکیب غذایی میشناسند و به کمک آنها میتوانید در ازاری استیکینگ، پاداش و بهره بیشتری بگیرید. اگر توکن Bake را استیک کنید، یک ان اف تی کامبو (ترکیب غذایی) میگیرید که قابلیتهای متنوعی از استیک کردن دارد. در این پلتفرم کاربران میتوانند در مورد ان اف تیهای خود نظر بدهند، آنها را در بازار ثانویه به فروش برسانند یا استیکشان کنند.
پلتفرمهایی که مبتنی بر توکن غیرمثلی هستند سیستمی را فراهم میکنند که در آن ساختار رایدهی بین کاربران مختلف در یک اجتماع مشترک در دسترس است. در این سیستم میتوان تصمیمگیریهای مکرر در زمینههای مختلف مانند کسب و کارها، مجتمعها و تیمهای کاری را انجام داد. فرایند رایدهی در این سیستم شفاف، امن و مطمئن است و با استفاده از مفهوم گاورننس و فناوری توکنیزه کردن انجام میشود.
یکی از نمونههای این کاربرد ان اف تی، پلتفرم رایدهی برون زنجیرهای Snapshot محسوب میشود که میتواند از پروسه رایدهی در سازمانهای خودگردان غیرمتمرکز (DAO)، پروتکلهای دیفای یا جوامع ان اف تی بدون کسب کارمزد گس پشتیبانی کند. این پلتفرم با ویژگیهایی چون چند حاکمیتی بودن، کارمزد گس نگرفتن و برون زنجیرهای بودن، از پروژههای مشابه خیلی جلوتر است.
یک کاربرد nft که خیلی مهم و محبوب است در صنعت بازی پیدا میشود؛ جایی که تقاضای زیادی برای کالاهای منحصربهفرد و قابل معامله وجود دارد. پیش از این هم گیمرها با مفهوم کلاهای دیجیتال ارزشمند در دنیای بازیها آشنا شده بودند. خریدهای درون بازی اهمیت و ارزش بالایی در این صنعت دارند که میتوانند به دنیای ان اف تیها نیز مربوط شوند. به عبارتی، توکنهای گیمینگ ترکیبی از هنر، کلکسیونی بودن و کاربردپذیری برای گیمرها هستند.
از جمله این بازیها میتوانیم به بازی اکسی اینفینیتی (Axie Infinity) و بتل پتز (Battle Pets) اشاره کنیم که به نوعی شبیه بازی محبوب پوکمون (Pokémon) هستند. این بازیها به کمک فناوری بلاک چین، NFTها را در بازی ادغام کردهاند. در واقع توکنهای غیر مثلی قابل معامله در این بازیها، آیتمها و حیوانات خانگی هستند. در بازاری خارج از بازی نیز میتوانید این توکنها را به صورت همتا به همتا بخرید یا بفروشید. توکنهای غیر مثلی گیمینگ گاهی صرفا سرگرمکننده و گاهی کاربردی هم هستند.
دیگر کاربرد ان اف تی را میتوانیم در حوزه ورزش پیدا کنیم. امروزه علاقمندان ورزش فوتبال علاوه بر تماشای مسابقات، توکنهای غیرمثلی مربوط به باشگاه و بازیکنان محبوب خود را نیز میخرند و جمعآوری میکنند. طرفداران میتوانند کلکسیونی از ویدیوهای دیجیتال لحظات حساس، کالکتیبلها و توکنهای هواداری (Fan Token) جمعآوری کنند و مالکیت این نوع از رمز ارزها را بگیرند. همچنین امروزه در برخی بازیهای کریپتویی این توکنها به عنوان پاداش عرضه میشوند.
به دلیل اهمیت کاربرد nft در حوزه فوتبال و ورزش، پلتفرمهای مختلفی برای بازی و رایدهی طرفداران ایجاد شدهاند. یکی از این پلتفرمها Sorare نام دارد که در آن کاربران به بیش از 280 باشگاه فوتبال و بازیکنان آنها دسترسی دارند. با استفاده از کارتهای NFT کاربران میتوانند با یکدیگر رقابت کنند و با کسب ارز SOR این پلتفرم، در رایدهی تصمیمات بعدی باشگاه محبوب خود شرکت کنند.
برخی از کاربردهای NFT در فوتبال عبارتند از:
حالا که خرید دیسکهای فیزیکی تقریبا دیگر منسوخ شده، مشتریان به سوی فضای فایلهای دیجیتال و استریمینگ رفتهاند. از همین رو، این توکنها برای استودیوهای بزرگی چون پارامونت، وارنر برادرز و لاینزگیت منبع درآمد جدیدی محسوب میشود. به عنوان مثال کمپانی وارنر برادرز ان اف تیهای تجربی ارباب حلقهها را عرضه کرده که ویژگیهای اختصاصی و یک نسخه از فیلم را دارند. در واقع آنها نسخه دی وی دی فیلم را با یک توکن غیرمثلی جایگزین کردهاند. شرکت نتفلیکس هم رویکرد متفاوتی نسبت به ان اف تیهای سریال چیزهای عجیب (Stranger Things) دارد. این پلتفرم میخواهد برای کاربرانی که بازیهای هفتگی را انجام میدهند، پوسترهای ان اف تی بازیگران سریال را هدیه دهد.
با این حال NFTهای صنعت فیلم و سریال فقط جنبه تبلیغاتی و تجاری ندارند. به عنوان مثال نیلز جول (Niels Juul)، تهیهکننده سینما، ان اف تیها را روشی برای تامین سرمایه پروژههایی که هیچ راه تولیدی برای آنها وجود ندارد میداند. وی پروژههایی مانند NFT Studios و KinoDAO را راهاندازی کرده است. در پلتفرم KinoDAO کاربران میتوانند در تصمیمات مختلف فیلمسازی شریک شوند و توکنهای دسترسی مختص به خود را بگیرند.
البته فقط تهیهکنندگان سینما وارد این حوزه نشدهاند. آنتونی هاپکینز (Anthony Hopkins) و اسکات ایستوود (Scott Eastwood)، بازیگران مطرح سینما نیز به ساخت توکنهای غیرمثلی روی آوردهاند. آقای هاپکینز کلکسیونی از ان اف تیهای اتریومی که نمایشی از نقشهای مختلفی که قبلا ایفا کرده بود، عرضه کرد که در چند دقیقه به فروش رفت. آقای ایستوود هم سعی دارد تا NFTهای خود را برای طرفدارانش عرضه کند.
به طور کلی توکنهای غیرقابل تعویض (NFT) در صنعت فیلم موج میزنند و مجموعه جدیدی از ابزارها را برای سازندگان، استودیوها و طرفداران ارائه میدهند. در اینجا به تفکیک عملکردهای بالقوه آنها میپردازیم:
مانند عکس و ویدیو، فایل صوتی را هم میتوانید به NFT تبدیل کنید و کلکسیونی از قطعههای موسیقی بسازید. علاوه بر وجه هنری، توکنهای غیر مثلی در صنعت موسیقی کاربردهای دیگری هم دارند. حقالامتیاز منصفانه یکی از دغدغههای تولیدکنندگان موسیقی است که دو راه حل برای آن وجود دارد: پلتفرمهای بلاک چینی پخش آنلاین و پیگیری بلاک چینی حقوق انحصاری. البته در این رقابت آمازون موزیک و یوتیوب خیلی قوی هستند و تا کاربرد ان اف تی به صورت گسترده در این حوزه راه زیادی باقیست.
NFTهای موسیقی همه چیز را در صنعت موسیقی متزلزل میکنند و راههای جدیدی را برای هنرمندان جهت ارتباط با طرفداران و ایجاد درآمد ارائه میدهند. در اینجا نحوه استفاده از نشانههای غیر سمبولیک در موسیقی آمده است:
به منظور دیجیتالیزه کردن سند مالکیت داراییهای واقعی میتوان داراییها را با توکنهای غیرمثلی پیوند داد. سند مالکیت کالاهای کوچکتری مثل جواهرات را هم میتوان به صورت NFT تنظیم کرد. توکن غیرمثلی مربوط به مالکیت یک کالا میتواند به اندازه سند مالکیت فیزیکی باارزش باشد. حتی میتوانید این NFT را در یک کیف پول سخت افزاری نگهداری کنید تا امنیت آن را حفظ کنید.
دیگر کاربرد nft در زنجیره تامین (لجستیک کالا) و حمل و نقل است. دلیل استفاده از NFT در این حوزهها نیز به دلیل تغییرناپذیری و شفافیت آن است و میتوانیم مطمئن شویم که تغییری در دادههای آماری زنجیره تامین انجام نگرفته است. خصوصا این موضوع برای محصولات مصرفی و غذاها مهم است. یکی از پروژههای قوی در این حوزه بلاک چین وی چین محسوب میشود. همچنین از توکنهای غیر مثلی میتوان برای ردیابی و پیگیری کالاها استفاده کرد تا مبدا تولید، مسیر حمل و نقل و محل انبار آنها مشخص شود.
یکی دیگر از کاربردهای NFT مربوط به حوزه خرید و فروش بلیت است که توجه زیادی به آن نشده. مهمترین کاربرد ان اف تی تیکتینگ در رویدادهای زنده به کار میآید. این ان اف تیها از جنبههای مختلف مزایای زیادی دارند. صادرکنندگان بلیطها میتوانند با استفاده از آنها سابقه دقیقتری از شرکتکنندگان مراسم ثبت کنند. امکانات دیگری که برای صادرکنندگان بلیط NFT فراهم است عبارتند از امکان ارسال اطلاعیهها، میزبانی اهداء هدایا، ساخت سایتها و سرویسهای مبتنی بر توکن و جمعآوری داده.
در چند سال گذشته در کنار پروژههای PFP (تصویر پروفایل)، عضویتهای مبتنی بر NFT نیز توسعه یافتهاند. برنامهها و برندها از این نوع توکنها استفاده میکنند و تبدیل به نوعی پاداش برای این هولدرها شدهاند. برای تایید مالکیت یک ان اف تی و ارائه مجوزهای خاص به صاحبان آنها، در عضویتهای مبتنی بر توکن غیر قابل تعویض از چیزی با عنوان Token-gating یا دروازه توکن استفاده میکنند. از توکن گیتینگ میتوان روی سرورهای دیسکورد استفاده کرد. برخی از سازندگان علاوه بر اعطای حق عضویت، مالکیت مشترک و رایدهی را نیز به آن اضافه کردهاند.
برای مدیریت سوابق دائمی، این کاربرد nft که با نام سولباند توکن یا SBT شناخته میشود مناسب است. در واقع با استفاده از توکنهای غیر قابل انتقال به غیر برای اعتبارسنجی اطلاعات مهم روی بلاک چین دیگر نیاز نیست سوابق کاغذی را نگه دارید. این کاربرد ان اف تی اولین بار توسط ویتالیک بوترین در سال 2022 مطرح شد. از طریق سولباند توکن به عنوان یک توکن NFT دارای مالکیت غیر تغییر و انتقال، میتوان سوابق پزشکی، مدارک دانشگاهی، وضعیت فارغالتحصیلان، سوابق کاری، سوابق جنایی و… را نگهداری و حفظ کرد.
در حوزه مد و فشن میتوان با استفاده از ان اف تیها مالکیت و اصالت آثار هنرمندان را روی بلاک چین ثبت کرد و از خرید و فروش آنها سودی به دست آورد. یکی از مفاهیم جدید این صنعت، ان اف تیهای پوشیدنی (NFT Wearable) محسوب میشوند که در واقع آیتمهای دیجیتالی هستند که کاربران میتوانند آنها را در بازیهای بلاک چینی تن آواتار متاورس خودشان کنند.
از طرف دیگر موضوع واقعیت افزوده (Augmented Reality) مطرح است که در صنعت فشن اجازه میدهد اقلامی مجازی ساخته شوند و در یک فضای واقعیت افزوده نمایش داده شده و پوشیده شوند. با استفاده از واقعیت افزوده هنرمندان میتوانند آثار هولوگرامی خلق کنند و آن را به نمایش بگذارند. همچنین برندهای مختلف نیز میتوانند فضای سه بعدی خودشان را بسازند تا محصولاتشان را با استفاده از قابلیتهای AR به نمایش بگذارند. دیگر کاربرد nft در این حوزه، امکان برگزاری رویدادهای مد و فشن است که مزیت آن برای کاربران دسترسی آنلاین به محصولات جدید برندها محسوب میشود.
استفاده ان اف تیها در صنعت مد و فشن باعث شد که NFTها با محصولات دنیای واقعی ترکیب شوند. در سال 2022 محصولات فیجیتال (Phygital) ظهور کردند. فیجیتال ترکیب دو کلمه فیزیکال و دیجیتال است. با این حال این مفهوم هنوز راه زیادی در پیش دارد. کالاهای فیجیتال اشکال مختلفی دارند: اسباببازیها، کالکتیبلها، مجسمه و نقاشی. با وجود چنین کالاهایی مرز میان دنیاهای فیزیکی و دیجیتال کم کم دارد محو میشود. با این همه، محبوبترین حوزه برای چنین کالاهایی صنعت مد و البسه است.
هوش مصنوعی روز به روز دارد محبوبتر میشود؛ از استفاده گسترده ChatGPT تا آثار هنریای که با AI تولید میشوند. هوش مصنوعی نسبت به ان اف تیها تاثیر بیشتری روی جامعه عمومی و وب3 خواهد داشت. یک کاربرد ان اف تی در هوش مصنوعی Completion: Fragments محسوب میشود که کلکسیونی از 30 بلاک متنی از یک شعر بلند است که توسط هوش مصنوعی تولید شده.
معمولا در صنعت املاک از اسناد فیزیکی استفاده میکنند. استفاده از NFT در این حوزه فرصتهای جدیدی برای خرید، فروش و اجاره ملک فراهم میسازد. با این حال در این زمینه هنوز از سمت قانونگذاران حمایت زیادی انجام نگرفته و این کاربرد nft هنوز در حال توسعه است. اما در آینده به احتمال زیاد توکنهای غیر قابل تعویض در حوزه املاک و مستغلات نیز وارد خواهد شد.
اگر به هر منظوری نیاز باشد آزمایش DNA بدهید و کیت آزمایش بگیرید، ممکن است شرکتهای خصوصی به اطلاعات ژنتیکی شما دسترسی پیدا کنند و آن را برای اهداف تحقیقاتی بفروشند. چنین دادههایی خیلی حساس و مهم هستند که نیاز دارند مدیریت شوند. اگر دادههای ژنتیکی به صورت ان اف تی دربیایند، قابل ردیابی خواهند بود و میتوانید از مقصد نهایی این اطلاعات باخبر شوید. در این فضا شما مالک این اطلاعات هستید و میتوانید کسی که بدون اجازه از آنها استفاده میکند را تحت تعقیب قضایی قرار دهید. موارد زیر نیز دیگر کاربردهای ان اف تی در حوزه پزشکی هستند:
قابلیت کسب درآمد از دادههای شخصی
جذب بیماران برای شرکت در تحقیقات آزمایشگاهی
بهبینهسازی زنجیره تامین برای بانکهای خون
پشتیبانی از مبارزه در برابر داروهای تقلبی
حفاظت دادههای حاصل از برنامههای ردیابی سلامت
مالکیت معنی (Intellectual Properties) یکی دیگر از حوزههایی است که میتواند از مزیتهای NFT بهره ببرد. فرایند ثبت اختراع و نشان تجاری هزینهبر و زمانبر است. اما به کمک فناوری توکن غیر مثلی میتوان این پروسه را راحتتر کرد. با NFT افراد میتوانند داراییهای تحت مالکیت خودشان را توکنیزه کنند. همچنین ردیابی تغییرات مالکیت نیز سادهتر میشود؛ چراکه همه تراکنشها روی بلاک چین ثبت میشوند. از طرف دیگر به خاطر اینکه توکنهای غیر قابل معاوضه اعطای مجوز را دموکراتیک میکنند، تولید درآمد حقوق اختراع سادهتر میشود.
در این قسمت با پاسخ به سوالات متداول مربوط به کاربرد ان اف تی همراه شما هستیم.
برخی از مهمترین کاربردهای ان اف تی عبارتند از توکنهای غیر مثلی هنری، توکنهای غیر مثلی کلکسیونی، امور مالی غیر متمرکز، رای دادن، گیمینگ، فوتبال، صنعت فیلم، صنعت موسیقی، اثبات مالکیت داراییهای واقعی، زنجیره تامین، تهیه بلیت، اعطای مجوزهای عضویت و غیره.